به گزارش بیداربورس، چهار کارشناس بازار سرمایه و اقتصادی با بررسی اثر جنگ بر بورس های منطقه، قیمت نفت، دلار و طلا به دنیای اقتصاد اعلام کردند: ایجاد هرگونه نشانه صلح و کاهش تنش زمینه رشد شاخص بورس را فراهم می کند.

**زلزله جنگی در بورس دبی

جواد عشقی‌نژاد: بازارهای مالی به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی، می‌توانند اطلاعات قابل‌توجهی را در مورد نوع واکنش کشورهای مختلف به حوادث گوناگون نشان دهند. وقوع جنگ در خاورمیانه اثرات مختلفی بر کشورهای منطقه داشت. همچنین تغییرات شاخص بورس ایران بعد از چند اتفاق اخیر در دو سال قبل همراه با اصلاح بازگشت به مسیر بود. از این‌رو تغییرات شاخص بورس چند کشور مهم و کلیدی خاورمیانه بررسی شد.

مشاهدات آماری حاکی از آن است، بورس عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار مالی منطقه در قیاس با سه کشور ترکیه، امارات و ایران کمترین نوسان را با افت ۱.۷۷درصدی در بازه جنگ شاهد بود. بورس دبی از زمان جنگ تا ۲۳ اکتبر افت بیش از ۱۱درصدی را ثبت کرد که بیشترین افت در میان کشورهای همسایه محسوب می‌شود. همچنین بورس استانبول از ۳ تا ۲۴ اکتبر حدود ۹‌درصد کاهش داشت. این در حالی است که بورس تهران در این مدت حدود ۵‌ درصد افت داشت.

تغییرات کم شاخص بورس عربستان نیز به‌دلیل بزرگ بودن بازار سهام این کشور است که بیش از سه‌ و پنج برابر بورس امارات و بورس تهران است. با وجود اینکه بورس تهران این مدت در دوره رکود بوده، کمتر از سایر بازارها آسیب دیده اما بورس دبی آسیب بیشتری را متحمل شده است. در کشورهایی که در آنها درگیری و تنش‌های نظامی‌ وجود دارد، بازارهای مالی فعال تحت‌تاثیر اتفاقات اخیر قرار گرفتند. به نحوی که از ۱۴مهر تا ۸ آبان، شاخص بورس رژیم صهیونیستی ۱۶.۸درصد دچار افت شد.

از سوی دیگر از ۱۴ مهر تا ۶ آبان شاخص بورس فلسطین ۷.۸۱ درصد کاهش پیدا کرد. از دیگر شاخص‌های مهم اقتصادی که در این شرایط باید مورد توجه قرار گیرد، قیمت جهانی نفت است. در این مدت، قیمت نفت برنت از ۹۱ به ۸۷ دلار کاهش یافت و طبق بررسی ها جنگ غزه باعث شوک و جهش نشده است.

از آنجا که کشورهای درگیر محدود بوده و احتمال گسترش جنگ به کشورهای منطقه که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت هستند بسیار کم است، انتظارات فعالان بازار نفت تغییری نداشته و قیمت نفت دچار تحول ویژه نشده است. تغییرات قیمت طلا نیز از شاخص‌هایی است که باید مورد توجه قرارگیرد. قیمت طلا در بازارهای جهانی بعد از شروع جنگ در غزه با رشد همراه بود و با افزایش ۸.۵ درصدی از ۱۸۲۲دلار در هر اونس به ۱۹۸۰دلار رسید اما با کاهش احتمال گسترش درگیری‌ها در همین سطوح در نوسان است.

**بازارهای موازی زیر سایه جنگ؟!

وحید شقاقی ‏‏‌شهری: اگرچه در روزهای ابتدایی جنگ حماس و اسرائیل، بازارهای جهانی از جمله طلا، دلار و نفت بدون واکنش به مسیر ادامه دادند، طولانی شدن این حملات از یک‌سو و امکان فراگیر شدن آن در منطقه با توجه به اعلام رسمی یمن و امکان انجام این مهم از سوی حزب‌اله از سوی دیگر، بازارهای رقیب جهانی را به واکنش شدیدتری وا داشت.

با این اوصاف کم‌کم به نظر می‌رسد سایه جنگ را می‌توان بر سر بازارهای رقیب دید. در روزهای نخست درگیری، فعالان اقتصادی دنیا بر این باور بودند دامنه جنگ گسترش نخواهد یافت اما با گذشت زمان ورق برگشت و احتمال فراگیری با توجه به مسائلی مانند امکان حمله زمینی اسرائیل و رویارویی با لبنان و یمن و دیگر کشورها، افزایش پیدا کرد. در نتیجه احتمال افزایش دامنه جنگ، بازارها واکنش جدی به این موضوع نشان دادند. به‌عنوان مثال بورس‌های دنیا بخصوص بورس آمریکا واکنش منفی داشتند و قیمت سهام شرکت‌های بزرگ دنیا از جمله اپل، گوگل، مایکروسافت و... حتی با افت بیش از ۱۰‌ درصدی در یک‌ روز مواجه شدند.

از سوی دیگر در بازار طلا نیز فلز زرد از محدوده ۱۸۵۰ دلار برای هر اونس به ۲‌ هزار دلار رسید و رشد بیش از ۱۰‌ درصدی داشت. بازار نفت اما مانند بورس‌ های جهانی و طلا رشد یا افت خاصی را تجربه نکرده و در رفت و آمد بود. به عنوان مثال، نفت خام در روزهای ابتدایی جنگ ۴ دلار افزایش را تجربه کرد و بعد از آن کمی عقب نشست.

براساس گزارش بانک‌جهانی اگر جنگ به سایر کشورها کشیده شود، نفت واکنش بیشتری نشان خواهد داد و حتی شاهد نفت ۱۵۰دلاری نیز خواهیم بود.  یکی از دیگر بازارهایی که جنگ را به پله‌ای برای صعود تبدیل کرد، بازار رمزارزها بود.بیت‌کوین در این فاصله بیش از ۲۵‌ درصد رشد کرد و رکورد ۳۵ هزار دلاری را بعد از چند ماه شکست.  بازارهایی مانند مس و فولاد واکنش معناداری به جنگ نشان ندادند اما قیمت گاز روند افزایشی داشت و از کف قیمتی که تازه به آن رسیده بود فاصله گرفت.

بازار سرمایه ایران در واکنش به جنگ روند منفی در پیش گرفت و فردای شروع جنگ شاخص‌ بورس با ریزش بیش از ۵۰‌ هزار واحدی روبرو شد و پس از آن ارزش معاملات به‌شدت پایین آمد. بازار طلا و دلار از بازارهای جهانی الگوبرداری کرده و واکنشی مثبت نسبت به این موضوع نشان دادند. اینکه در روزهای آتی جنگ فراگیر شود و پای آن به کشورهای اسلامی و نفتی وارد شود، مسئله سرنوشت‌سازی است و می‌تواند شوک تورمی را به دنیا متحمل کند.

**تبعات ۷ اکتبر

محمد ناطقی: سرمایه بیش از هر چیزی ترسو است! انسان‌ها گاهی جان خود را فدای آرمان‌ها می‌کنند اما در زمینه سرمایه‌گذاری رفتار محافظه‌کارانه‌ای دارند. هر گونه تنش در سیاست داخلی و خارجی، زمینه‌ساز تنش گسترده در بازارهای داخلی است. وضعیت بازارها نیز بیشتر به چنین شرایطی شباهت دارد اما تبعات این جنگ وضعیت دوگانه‌ای را برای ایران ایجاد می‌کند.

بازار سرمایه تحت‌تاثیر ترکیدن حباب بزرگ مرداد سال ۹۹ بخش مهمی از افرادی که به آن پناه آورده بودند را از دست داد. آن حباب مثبت بزرگ، زمینه حباب منفی بزرگ را ایجاد کرد. اما وضعیت جایی بدتر شد که با افزایش ریسک‌های سیاسی چند روز اخیر، بازار باز هم روند کاهشی را ادامه داد تا جایی که شاخص کل اکنون در مرز ۱.۹۷ میلیون واحد ایستاده که ۵‌ درصد از سقف ۴۰ ماه گذشته پایین‌تر است.

یعنی اگر فردی در مرداد ۹۹ با پول خود دلار و مسکن می‌خرید، بازدهی ۶۶ و ۲۵۰ درصدی و با سپرده بانکی بازدهی ۱۰۰درصدی بدست می‌آورد. در همین دوره تورم و رشد نقدینگی ۱۹۷‌ و ۱۵۲‌درصد بود. کسی که در بازار سرمایه بوده از آن تاریخ بطور متوسط بازدهی منفی ۵ درصدی داشت! این اتفاق فاجعه‌ بار سبب شده عمده مردم با هر تنشی، بازار سرمایه را هدف اول خروج پول قرار دهند.

با افزایش تنش در بازارها و افزایش احتمال درگیری، قیمت نفت با رشد همراه خواهد شد. همین عامل سبب می‌شود تحریم ایران به عنوان یک کشور دارنده نفت با مشکلات بسیاری روبرو شود. عربستان ۳ میلیون بشکه در روز توانایی تولید بیشتر دارد و احتمالا تحت رقابت با آمریکا به صورت خود مختار تولید را کاهش داده است.

از این‌رو در نگاه اول به نظر می‌رسد هرگونه تنش در جهان، فضا را برای تحریم نفتی ایران سخت‌تر می‌کند اما در صورتی که عربستان قصد داشته باشد تولید نفت را افزایش دهد، عملا این رخداد مثبت نیز از بین رفته و ایران بیش از پیش تحت فشار جهانی قرار خواهد گرفت. تنها مزیت جنگ برای بازارها که همان فروش نفت و بدست آوردن دلارهای نفتی است از بین می‌رود و امکان رشد دوباره قیمت دلار بیش از پیش خواهد شد.

مجموع اتفاقات رخ‌داده طی چند دهه اخیر نشان می‌دهد، ایران خواستار گسترش جنگ به مرزها نیست. از این‌رو به نظر نمی‌رسد در صورت وخیم‌تر شدن شرایط نیز مستقیم وارد نبرد شود.  در شرایط کنونی به نظر می‌رسد بازارها در وضعیت تعلیق قرار گرفتند. در صورتی که وضعیت جنگ طی چند روز آینده نیز مانند گذشته باشد، می‌توان انتظار داشت وضعیت بازارها کماکان ادامه داشته باشد اما ایجاد هرگونه نشانه صلح و کاهش تنش می‌تواند زمینه رشد بازار سرمایه را فراهم کند.

**ترکش جنگ و سپر بورس

سمیرا اسدیان: جنگ‌ها اغلب اثر پایدار اندکی بر بازارهای سهام دارند. این را مطالعات متعدد در زمینه اثرات ناامنی ناشی از جنگ بر بازارها تایید می‌کنند. جنگ منطقه‌ای گسترده ممکن است اثر شدیدی بویژه بر قیمت نفت و سایر کالاها داشته باشد درصورتی‌که بازارهای سهام تنها در کوتاه‌مدت پس از آغاز تنش به‌سرعت به سطح پیش از تهاجم بازمی‌گردند. جنگ سطحی از عدم‌اطمینان را ایجاد می‌کند که بازارها آن را دوست ندارند. وقوع یا پیش‌بینی جنگ می‌تواند به فروش شدید سهام منجر شود.

سرمایه‌گذاران ممکن است به سمت دارایی‌های سنتی امن‌تر مانند طلا، اوراق قرضه یا ارزهایی که پناهگاه‌های امن تلقی می‌شوند، حرکت کنند. به‌رغم واکنش منفی اولیه، بازارهای سهام در طول زمان مقاومت نشان دادند و با تثبیت وضعیت یا روشن شدن دامنه درگیری، اغلب به‌سرعت بهبود می‌یابند. سهام در آغاز جنگ جهانی اول حدود ۳۰ درصد سقوط کرد و بازارها شش‌ ماه تعطیل شدند اما در بازگشایی، شاخص داوجونز در سال ۱۹۱۵ بیش از ۸۸ درصد افزایش یافت.

شاخص داوجونز از آغاز جنگ جهانی تا پایان آن (۱۳۴۵-۱۹۳۹) در مجموع ۵۰ درصد معادل بیش از ۷ درصد در سال) افزایش یافت. بنابراین طی دو جنگ، بازار سهام آمریکا در مجموع ۱۱۵‌درصد رشد کرد. نمونه دیگر پس از حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، شاخص S&P۵۰۰ در کوتاه‌مدت پس از تهاجم بیش از ۷ درصد ریزش داشت اما یک‌ماه بعد در سطحی بالاتر از پیش از حمله قرار گرفت.

در درگیری بین اسرائیل و شبه‌نظامیان فلسطینی که ۷ اکتبر آغاز شد، شاخص S&P۵۰۰ در اولین روز معاملاتی برای مدت کوتاهی نزولی شد اما با واکنش ارتش و نیروی هوایی اسرائیل، هفته بعد افزایش یافت. در نتیجه این پدیده به معمای جنگ معروف است و توضیح روشنی برای آن وجود ندارد. طی چند سال گذشته، بازارها به دو دلیل مشروط شدند که نسبت به شوک‌های سیاسی و ژئوپلیتیک بیش از حد واکنش نشان ندهند:

۱. این باور که تشدید قابل‌توجهی بعد از شوک اولیه وجود نخواهد داشت.

۲. اینکه بانک‌های مرکزی آماده و قادر به سرکوب نوسانات مالی هستند.

در خصوص اثر ناامنی‌های ناشی از جنگ اخیر بر بازارهای مالی ایران، وجود نوسان در سه بازار دلار، طلا و سهام مشهود است اما با آغاز حمله حماس به اسرائیل نوسان مثبت بیشتری در نرخ دلار آمریکا و طلا ( ۳.۷ و ۵.۵ درصد) نسبت به آغاز حمله زمینی اسرائیل به نوار غزه ( ۰.۹۷ و ۲.۲ درصد) رخ داد. در خصوص بازار سهام میزان ریزش در هر دو رویداد ۲.۵۱ و ۲.۵۴ درصد بود که در مقایسه با اثر تاریخی شهادت سردار سلیمانی در ۱۱ دی سال ۹۸ که بازار با افت ۴.۳۶ درصدی به ۳۶۷ هزار واحد در ۱۳ دی همان سال رسید، افت کمتری داشت.